het stille binnenland

Veel mensen gaan mediteren omdat ze meer stilte in hun hoofd willen. Op een retraite kan het dan helpen om niet te praten. Innerlijke stilte en uiterlijke stilte zijn echter niet hetzelfde. Integratie van meditatie is innerlijke stilte bewaren te midden van het roerige leven.

Diepe ruimte
Waar ik verblijf in Frankrijk, wonen maar heel weinig mensen. De mensen die er wonen kunnen heel veel lawaai maken, maar vaak zijn ze ook stil en dan is er een stilte die we in Nederland en zeker in de stad niet of nauwelijks kennen. Een hele diepe ruimte openbaart zich waar je naar kunt luisteren. De wind fluistert door de bladeren en vertelt verhalen van een andere tijd en dimensie. Het beekje stroomt lustig door en laat zich niet van de wijs brengen. Alles bruist en alles leeft en toch is alles stil, of liever gezegd verstoort de stilte niet, maar verdiept de stilte.

Stille onderstroom
Zelf kom ik dan thuis, diep in mijn innerlijk, in een tijdloze ruimte. Dan hoeft er niets. Alles is goed zoals het is. Ik ondervind een diepe voeding op zo’n moment. Ook al zit ik in een drukke metro of wandel ik door een schreeuwerige winkelstraat ik weet dat achter het geluid en de drukte die stille ruimte ligt. Ik ben niet de metro of de drukke winkelstraat. Als ik al ben, ben ik de stille ruimte, onbewogen omgeven door een dampkring van gedachten, emoties en zintuiglijke indrukken.

Natuurlijke helderheid
De stilte onder het lawaai van de wereld en van onze gedachten is vele malen groter en ruimer dan al het geluid en alle gedachten samen. Als die ruimte van de stilte er niet zou zijn, dan zouden we niet in staat zijn om ook maar een geluid of gedachte te kunnen onderscheiden. Iedereen weet dat hoe stiller het is, des te meer verschillende geluiden ons opvallen. In een stil bos kun je zelfs je eigen voetstappen horen, of het fladderen van de vleugels van een vogel die voorbijvliegt. Die stilte geeft ons de ruimte waardoor we in staat zijn om onze eigen gedachten weer een beetje op een rijtje te krijgen, onze waarneming wordt scherper. In de natuur kunnen we een natuurlijke helderheid ontdekken die bij ons hoort als onze eigen natuur. Die rust kan een gevoel van diepe vrede teweegbrengen.

Voortdurende kwaliteit
Hoewel we het wel vaak zo ervaren en zelfs zo benoemen is het eigenlijk toch een beetje raar om te zeggen dat het meer of minder stil wordt. Stilte is net als ruimte niet zo zeer een kwantiteit maar een kwaliteit. Het is niet zo dat die stilte, die ruimte en die helderheid er eerst niet waren en er nu ineens wel zijn. Die stille, ruimtelijke helderheid is voortdurend aanwezig. Het is een essentiële kwaliteit van ons wezen. Als zodanig neemt het niet toe of af. Wel zijn er meer of minder geluiden, meer of minder gedachten, en is er meer of minder verwarring waar te nemen. De kwantiteit ervan verandert. Het is de hectiek van de geluiden, de wolken van gedachten en emoties, het bombardement aan informatie en waarnemingen die de open stilte van ons gewaarzijn bedekken. Door al die herrie valt de stilte ons dan niet langer op. We zijn ons er niet meer gewaar van. Vaak moet het eerst uiterlijk stil worden voordat we innerlijk stilte kunnen ervaren.

Vertrouwen vinden
Door bijzondere meditatiemethoden kunnen we die innerlijke stille ruimte van ons gewaarzijn leren herkennen als de natuurlijke helderheid van onze geest. Als we dan door oefening vertrouwd raken om hierin te rusten en ons thuis te vinden, kunnen we de ruimte en de stilte en de helderheid van dit gewaarzijn gewoon meenemen in ons dagelijks leven. Meditatie is nooit gescheiden zijn van de tegenwoordige tijd, die woordeloze ruimte; niet wanneer je spreekt, niet wanneer je denkt, of zelfs in de hitte van een ruzie of een debat. Als je gewaar bent, is er altijd de mogelijkheid de verhalen en de meningen te laten voor wat ze zijn, die krampachtige greep los te laten. Het helpt daarbij als de basishouding van waaruit je leeft niet gefundeerd is op dit soort veranderlijke meningen, maar gegrond is op het vertrouwen in die tijdloze kwaliteit van innerlijke stilte en helderheid van je geest. Als je altijd maar blijft vechten in de eindeloze strijd om het eigen gelijk draai je in een kringetje rond en mis je deze essentiële kwaliteit.

Ongedwongen zijn
Ooit was ik zo fortuinlijk om les te krijgen van de Tibetaanse yogi Nyoshul Khenpo (1932-1999). Door enkel aanwezig te zijn, demonstreerde hij zijn woorden:

Laat rusten in natuurlijke grote vrede
Deze uitgeputte geest
Murw geslagen door conditioneringen en neurotische gedachten
Laat rusten in natuurlijke grote vrede