Vrij van wrok door de weg van vergeving

De ontrafeling

Wie had gedacht dat het deze kant op zou gaan? Hoewel ik me had voorbereid dat het erger zou worden, valt toch iedere dag weer mijn mond open van verbazing. Ongeloof en boosheid komen op. Wat ik denk dat niet zou mogen kunnen, kan kennelijk toch wel. Heb ik na een levenslange studie gewoon nog steeds niet veel van mensen begrepen? Ik hou de mogelijkheid open, maar voel wel de noodzaak voor het propageren van innerlijke spirituele waarden waar geen prijs op staat. Ze zijn te kostbaar. Desmond Tutu zegt in The Book of Forgiving:

De kwaliteit van menselijk leven op onze planeet is niets meer dan de som van onze dagelijkse interacties met elkaar. Iedere keer dat we helpen, iedere keer dat we schade berokkenen, hebben we een dramatische impact op onze wereld. Omdat we menselijk zijn, zullen sommige van onze interacties verkeerd gaan, en dan zullen we kwetsen of gekwetst worden, of allebei. Het is de aard van het mens zijn en het is onvermijdelijk. Vergeving is het middel waarmee we die interacties herstellen. Het is het middel waarmee we de scheuren in het sociale weefsel repareren. Het is de manier waarop we de menselijke gemeenschap stoppen te ontrafelen.

De motivatie opwekken

Vergeven is o zo nodig en het is toch ook o zo moeilijk. Zelfs als we willen vergeven en weten dat het beter zou zijn om te vergeven, kan het nog steeds heel moeilijk zijn. Het is dan ook niet iets wat we zomaar even doen. Toch begint het proces van vergeving met de motivatie te willen vergeven. Om die motivatie op te wekken is het goed om te kijken naar de verdiensten van vergeving en de prijs van het vasthouden aan wrok. Als we ons afvragen of vergeving wel mogelijk is, is het goed om inspiratie te putten uit voorbeelden die weten waar ze het over hebben, zoals Nelson Mandela:

Toen ik door die deur liep naar de poort van mijn vrijheid, wist ik dat als ik mijn verbittering en haat niet zou achterlaten, ik nog steeds in de gevangenis zou zitten.

Keuze tussen de cyclus van vergelding en die van vergeving

Het is makkelijk om in deze wereld te denken aan een onvergefelijke daad die nu plaatsvindt of een monsterlijk persoon die geen vergeving zou verdienen, maar hier moeten we een keuze maken, zegt Desmond Tutu: Zijn we bereid om te werken met vergiffenis, of laten we de pijn in ons onverwerkt doorzieken?

(Vertaald uit: Tutu & Tutu: The Book of Forgiving)

Wanneer we niet in staat zijn om te vergeven, blijven we gevangen in de cyclus van wrok en pijn met onze visie van de dader in het centrum van het lijden. Het is moeilijk te genezen en verder te gaan wanneer we vastzitten in een ervaring van onrechtvaardigheid en verlies. Te zien dat we een keuze hebben schenkt ons een gelegenheid om de zaken in eigen hand te nemen. Het kan een langdurig proces zijn, maar we zitten nu achter het stuur. We hoeven geen slachtoffer meer te zijn, maar kunnen ons levensverhaal een wending geven. Zonder vergeving blijven we vastzitten aan degene tegen wie we een wrok koesteren. Vergeving is dus een vorm van eigen belang. Een manier om onszelf te bevrijden van het verleden en een nieuw verhaal te vertellen.

Wat vergeving niet is

In dit proces van loslaten is het belangrijk om te zien wat vergeving is en wat het niet is. Het is niet hetzelfde als vergeten. Het is geen zwakte of vergoelijking van wat er gebeurd is. Het staat ook niet in de weg van rechtvaardigheid. 

De prijs van wrok

We koesteren een wrok wanneer we geloven dat we ons beter zullen voelen als we degene die ons pijn heeft gedaan laten zien hoe slecht we ons voelen. Dat geeft ons de illusie van controle. De waarheid is echter dat een wrok de pijnlijke situatie niet aanpakt of heelt wat er gebeurd is, maar fysiek, mentaal en emotioneel zwaar op ons weegt. Sommige rancune lost zich snel op, andere duurt een leven lang. Mandela zei: 

Rancune is als het drinken van gif en dan hopen dat je vijanden zullen sterven.

Innerlijke basis voor vergeving

De weg van vergeving gaan is verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen genezing. Een goede basis daarvoor is het contact maken met ons diepe innerlijk dat voorbij gekwetst of niet gekwetst zijn gaat, de vormeloze ruimte van eenvoudigweg aanwezig gewaar zijn. Vanuit die ruimte kunnen we met een heldere blik van compassie kijken naar wat er gebeurd is, naar de pijn en ook naar onze eigen rol daarin. We kunnen dan de stappen doorlopen van de weg van vergeving. 

Vier stappen

Ten eerste is het belangrijk ons verhaal te vertellen. Zo feitelijk mogelijk wat er precies gebeurde. Vervolgens benoemen we de pijn. Wat was het in hetgeen gebeurde wat ons nou zo gekwetst heeft. Het is belangrijk dit te onderscheiden en te zien en te voelen waar we geraakt zijn en waar we rouw ervaren. Zo kunnen we zien waar we ons niet gerespecteerd voelden en wat we verloren hebben aan eigenwaarde. Vervolgens dienen we onze gemeenschappelijke menselijkheid te realiseren, hoe we zelf niet perfect zijn en soms anderen bedoeld of onbedoeld kwetsen, en maken we een onderscheid tussen de dader en zijn daden. Om te kunnen vergeven is het belangrijk het volgende te accepteren:

• De feiten van wat er gebeurd is

• Onze gevoelens over wat er gebeurd is

• Onze eigen menselijke kwetsbaarheid en zwakheid

• De zwakheid en kwetsbaarheid van degene die ons gekwetst heeft

Door ons verhaal te vertellen (1), de pijn te benoemen (2) en een nieuw verhaal van vergeving gebaseerd op het begrip van gemeenschappelijke menselijkheid te vertellen (3), geven we betekenis aan ons lijden en worden zo auteur van het verhaal van ons leven. Vervolgens kunnen we dan bekijken of we de relatie met degene die ons gekwetst heeft willen vernieuwen of verbreken (4).

Anderen om vergeving vragen

Wanneer we zelf anderen om vergeving vragen, zijn er varianten in deze vier stappen te maken. Zo zullen we eerst moeten toegeven dat we fout zaten, schuld bekennen. We zullen de pijn die we anderen hebben aangedaan moeten erkennen en spijt betuigen, voordat we om vergeving kunnen vragen. Er bestaat de kans dat we die niet zullen krijgen en moeten dan beslissen of we de relatie hernieuwen of laten gaan.
 

Jezelf vergeven

En tenslotte die hele lastige en belangrijke – jezelf vergeven. Hierbij moeten we verantwoordelijkheid nemen voor ons gedrag, oprechte spijt voelen, verzoening vinden, en ons richten op vernieuwing, gedragsverandering. Maya Angelou zei:

Het is heel belangrijk voor ieder mens om zichzelf te vergeven, want als je leeft, maak je fouten – het is onvermijdelijk. Als we vasthouden aan een fout of vergrijp, kunnen we onze eigen glorie niet in de spiegel zien, want de fout staat tussen ons gezicht en de spiegel; we kunnen niet zien wie we in staat zijn om te zijn. Je kunt anderen om vergeving vragen, maar uiteindelijk is de werkelijke vergeving in jezelf.

Om onszelf te kunnen vergeven moeten we werken met de gevoelens van schuld en schaamte in onszelf. Ook hier is het weer belangrijk om contact te maken met die diepere ruimte in onszelf, de ruimte van onze ware natuur van gewaarzijn van waaruit liefde en compassie spontaan dagen en vergeving als vanzelfsprekende genade vloeit. Om vrede in onszelf te vinden moeten we op de een of andere manier met onszelf in het reine komen; zonder jezelf voor de gek te houden, eerlijk en met hart.

Vrij van wrok door de weg van vergeving

In het weekend van 11 – 13 april 2025 gaan we in Huissen deze stappen nader onderzoeken. We doen concrete oefeningen, reflecties, meditaties en uitwisselingen in een veilige atmosfeer van begrip en warmte, zonder te oordelen. We gaan kijken wat we nodig hebben om stappen te maken, om los te laten, om het verleden achter ons te laten en met minder ballast en meer perspectief de toekomst tegemoet te gaan. Je bent van harte welkom!